آشکارسازی تاثیر تغییرات دما و بارش بر دبی ایستگاه های منتخب ناحیه خزر

داده¬های اقلیمی اطلاعات زیادی را در مورد جو زمین دارند دما و بارش به عنوان مهم¬ترین متغیرهای جوی بر آبدهی رودخانه¬ها تاثیرگذار می¬باشند. تحلیل دقیق تغییرات روند دما، بارش و آبدهی برای برنامه¬ریزی در بخش¬های مرتبط با این متغیرها بسیار پراهمیت است. هدف از این مطالعه در ابتدا آشکارسازی روند متغیرهای اقلیمی دمای کمینه، بیشینه، بارش و شاخص¬های مختلف آبدهی بوده است. سپس با بررسی هم¬زمان روند آبدهی، بارش و دما اثرات تغییرات روند دما و بارش بر روی آبدهی فصلی و سالانه مشخص ¬گردید. بدین منظور سری¬های زمانی روزانه، ماهانه، فصلی و سالانه دما و بارش ایستگاه¬های منتخب همدید ناحیه شمال کشور در دوره زمانی 2010-1960 مورد استفاده قرار گرفت. از طرف دیگر برای تحلیل روند آبدهی سری¬های زمانی روزانه، ماهانه، فصلی و سالانه 4 حوضه آبخیز منتخب از بدو تاسیس تا پایان سال آبی 1389 انتخاب گردید. روش¬های به کار رفته در این پژوهش برای تحلیل روند دما و بارش، شامل استفاده از قضاوت¬های کارشناسی، فراداده ایستگاه¬ها و آزمون همگنی نرمال استاندارد مطلق و نسبی بود. برای تحلیل روند شاخص¬های مختلف آبدهی، روش تایل-سن و آزمون من-کندال و برای بررسی اثرات هم¬زمان دما و بارش بر آبدهی از روش من-کندال ترسیمی استفاده گردید. این تحقیق در سه مرحله به شرح ذیل انجام گرفت. در مرحله اول با استفاده از روش همگنی نرمال استاندارد مطلق و نسبی ناهمگنی دمای کمینه، بیشینه و بارش فصلی و سالانه استخراج گردید. دلیل اصلی ناهمگنی در سری¬های سالانه و فصلی جابجایی ایستگاه¬ها بود. ناهمگنی¬های موجود در سری¬های زمانی با فراداده ایستگاه تطابق مناسبی داشت. بیش¬ترین ناهمگنی در سری¬های دمای کمینه و سپس در سری¬های دمای بیشینه رخ داده است. به دلیل عدم همبستگی بین سری¬های زمانی بارش آزمون همگنی مطلق برای این متغیر اقلیمی استفاده گردید. نتایج آزمون نشان داد سری¬های بارش فاقد ناهمگنی معنی¬داری بودند. پس از تعیین سری¬های ناهمگن این سری¬ها تعدیل و سری¬های همگن ایجاد گردید. برای اطمینان از همگنی سری¬های ایجاد شده مجددا آزمون همگنی بر روی سری¬های همگن شده اعمال شد. نتایج روند دمای کمینه و بیشینه فصلی و سالانه نشان داد که روند این دو متغیر جوی در ناحیه شمال کشور تقریبا یکسان است. بیش¬ترین و کم¬ترین روند دمای کمینه و بیشینه فصلی به ترتیب متعلق به فصل تابستان و زمستان بود. برآوردها نشان داد که روند دمای کمینه و بیشینه مثبت و مقدار آن برای دمای کمینه بیش¬تر از روند دمای بیشینه بوده است.